* Tansiyona ilaçsız tedavi / Prof. Dr. E. Murat Tuzcu

Prof. Dr. E. Murat Tuzcu

Tansiyona ilaçsız tedavi

Sağlıklı bir hayat tarzıyla yüksek tansiyonu önlemek elimizde. Tansiyonumuz yüksekse ilaçtan önce yapılacak çok şey var. İlaç gerekse bile, alacağımız önlemler tedavinin etkinliğini artırır

Hangi hastalık olursa olsun, en başarılı tedavi yolu, hastalığın nedenlerinin ve nasıl oluştuğunun bilinmesinden geçer.
Yüksek tansiyon hastalığının oluşmasında ve gelişmesinde rol oynayan bilmediğimiz çok şey var. Ama, hayat tarzımızın bu hastalıkla yakından ilgili olduğunu biliyoruz. Fazla kilolu ve şişman olanlar, hareketsiz bir yaşam sürenler, çok tuz tüketenler, bir iki kadehten fazla içki içenler, taze sebze meyve gibi potasyumdan zengin besinlerden az yiyenlerde yüksek tansiyona çok sık rastlanıyor. Sağlıksız hayat tarzı düzeltilirse, kan basıncının düştüğünü biliyoruz. Bazı insanlar yüksek tansiyon hastalığına genetik olarak yatkınlar. Lakin bu kişilerin çoğu, sağlıklı bir hayat tarzını benimseyip kötü alışkanlıklardan uzak dururlarsa büyük çoğunluğunda hipertansiyon ortaya çıkmaz. Özetle, yüksek tansiyon hastalığının çoğunu önlemek elimizde. İşte 5 maddelik reçeteniz...
1- İlaca başlamadan kilo vermeli 
Fazla kiloların yüksek tansiyona davetiye çıkardığı konusunda kimsenin şüphesi yok. Bilim insanları, yüksek tansiyonu olan insanların yarısında ana nedenin şişmanlık olduğu görüşündeler. Bu ilişki çocuklarda ve gençlerde daha belirgin. Büyüme çağında fazla kilolu ve şişman olanların ileride hipertansiyon hastası olma riskleri kilolarına orantılı olarak artıyor. Birkaç kilo bile riski yükseltiyor. Örneğin, 20 yaşında boyu 160 cm, kilosu 55 olan bir kadın eğer 5-6 kilo alırsa, yüksek tansiyon riski 2 kat artıyor. Vücutta biriken yağ hücrelerinin, sinir sistemi, böbrekler ve damarlar üstüne etki yaparak kan basıncını yükselttiği düşünülüyor.
Kilo almak ne kadar zararlıysa, fazla kiloları vermek de o denli yararlı. Birkaç kilo da olsa zayıflamanın kan basıncı üstüne olumlu etkisi var. Hele ideal kiloya düşülürse kan basıncında büyük düzelmeler görülüyor. Bu nedenle tedavi için ilaca başlamadan önce, sürdürülebilir bir zayıflama planı yapmak çok önemli.
2- İlaç yerine biraz hareket
Hareketsiz hayatın kan basıncını yükselttiğini gösteren birçok bilimsel çalışma var. Bunlardan birinde 800 kişinin yaşamı incelendi, tansiyonları ölçüldü. Hareketli bir yaşamı olanların büyük ve küçük tansiyonu, mecbur olmadıkça yerinden kalkmayanlara göre 11 ve 6 milimetre cıva daha düşük bulundu. Tansiyon düşürücü etki için jimnastik salonuna gitmeye gerek yok, günde 30 dakikalık hızlı yürüyüş yeter. Hem de bir taşla iki kuş vurulmuş olur. Yürürken sarf edilen kaloriler zayıflamamıza da yardım eder.
3- Tuzu azaltmak şart
Fazla tuz yiyenlerin tansiyonunun yüksek olduğunu, tüketilen tuz     azaltılınca kan basıncının düştüğünü gösteren birçok bilimsel çalışma var. Bunların en ünlülerinden biri olan, birçok ülkeden 10 bin insanın incelendiği Intersalt çalışması tuz tüketimi ile hipertansiyonun ilişkisini gösterdi.
Yüksek tansiyon tedavisinin ilk adımı tuz kısıtlaması olmalıdır. Yapılması gereken az tuzlu beslenmek değil, çok tuzlu beslenmemek. Dünya Sağlık Örgütü’nün öngördüğü 5 gramın 3 katından fazla tuz yenilen ülkemizde, günlük tuz tüketimini normal sınırlara çekebilirsek binlerce hayat kurtarabiliriz.
4- Alkolün azı karar, çoğu zarar
Alkolün fazlasının kan basıncını yükselttiğini gösteren birçok kanıt var. Bazı insanlarda sadece aşırı alkol tüketimine bağlı olarak hipertansiyon görülebiliyor.
Amerika Birleşik Devletleri’nde yaklaşık 90 bin kişinin 4 yıl süreyle izlendiği 2 büyük araştırmada bu konu incelendi. Günde 2 kadehten fazla içki içenlerde, hiç alkol almayan veya az içenlere göre yüksek tansiyonun çok daha fazla olduğu saptandı. Buna karşılık alkol azaltılınca veya bırakılınca kan basıncının düştüğü de biliniyor.
Günde en az 4 bardak bira içen yüksek tansiyonlu 16 kişi üstünde yapılan bir çalışma bu noktaya ışık tutuyor. Bu kişilerin bir kısmı hastaneye yatırılıp alkol almaları önlenince tansiyonları önemli ölçüde düştü.
Tekrar alkol verince kan basınçlarının yükseldiği saptandı. Tüm uzmanlar, aşırı alkolden kaçınmanın yüksek tansiyonun tedavisinde önemli bir yeri olduğunda fikir birliği içinde.
5- Tansiyonda tek sigara bile etkili
Hassas aletlerle yapılan ölçümler, sigara içerken kan basıncının birkaç milimetre yükseldiğini gösterdi. Günde birçok sefer tekrar eden bu yükselişler bir süre sonra yüksek tansiyonun kalıcı olmasına katkıda bulunuyor. Üstelik sigara, yüksek tansiyonun kalp ve damarlara karşı açtığı savaşın en büyük destekçisi.

Sağlıklı beslen, yüksek tansiyondan kurtul
Tansiyonu kontrol altına almak için tuzu ve alkolü azaltmanın yanı sıra yapılacak başka şeyler de var. 1997 yılında saygın tıp dergisi New England Journal of Medicine’de, “Yüksek tansiyonu durdurmak için diyet yaklaşımı (Dietary Approaches to Stop Hypertension” adlı bir araştırma yayımlandı. Kısaca DASH denilen ve büyük yankı uyandıran bu bilimsel çalışmada 450 insan incelendi. DASH diyeti denilen sağlıklı beslenme yöntemiyle tansiyonun düştüğü görüldü. Beş yıl sonra yayımlanan ikinci bir araştırmada DASH diyetine ek olarak günlük tuz alımı azaltılırsa, tansiyon düşürücü etkinin daha da arttığı ortaya çıktı.
DASH diyetinde özel yemekler, tılsımlı reçeteler yok. Yemeklerde bol bol sebze ve meyve bulunması, doymuş yağ ve şekerli besin ve içeceklerden fazla olmaması tavsiye ediliyor. Baklagillerin, badem, ceviz ve fındık gibi kuruyemişlerin bulunduğu, balık, tavuk ve yağsız etleri de içeren bir beslenme tarzı. Bu beslenme tarzının sağlığımıza çok yönlü olumlu etkileri var.  Kilo vermeyi ve ideal kiloyu korumayı kolaylaştırıyor. Damar sertliğini önleyerek kalp krizi ve inmelerin önüne geçiyor. Yüksek tansiyon için ilaç tedavisi gerekiyorsa, ilaçların düşük dozlarda etkin olmasına olanak sağlıyor. Erken yaşlarda sağlıklı beslenme alışkanlığı edinilirse yüksek tansiyon hastalığının oluşması önlenebiliyor. Hastalık ortaya çıkıp yerleştikten sonra sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz ve kilo verme yeterli olmayabiliyor. O zaman ilaç tedavisi gerekiyor. Bunu da gelecek hafta gözden geçireceğiz.

DASH diyeti çalışmasında 450 kişi rastgele (randomizasyon yöntemi) 2 gruba ayrıldı. Birinci gruba, tipik Amerikan yemekleri verildi (kırmızı çizgi). İkinci gruba DASH diyeti verildi (açık yeşil). 2 hafta içinde büyük ve küçük tansiyonda önemli düşüşler gözlendi. 5 yıl sonra, benzer bir çalışmada DASH diyeti az tuzlu yapılırsa (koyu yeşil), kan basıncının daha da düşürülebileceği görüldü.